شناسایی اجزای سازنده اسانس و ارزیابی اثر آنتی اکسیدانی و ضد میکروبی عصاره گیاه echium italicum l.

گونه echium italicum l. از خانواده boriginaceae یکی از چهار گونه موجود از جنس echium l. (که در ایران به نام گاوزبان می شناسند)، محسوب می شود. این گونه از سه منطقه مختلف (شهرستانک، خوزن کلا و زایگون) جمع آوری شد. پس از طی مراحل خشک کردن و جداسازی اندام مختلف این گیاه، اعم از برگ، ساقه، گل و بذر، اسانس گیری از قسمت های مختلف خشک شده گیاه در مراحل قبل به کمک تقطیر با آب و استفاده از دو روش : دستگاه کلونجر با حلال هگزان و نیز روش sde با حلال پنتان، به منظور شناسایی ترکیب های فرار موجود در اسانس آنها و در نهایت مقایسه این دو روش به کمک تکنیک gc/gc-mc صورت گرفت. بیشترین درصد ترکیب های فرار شناسایی شده در غالب اندام مختلف گیاه، ترکیب هایی از دسته آلکان های فنولی سنگین تشکیل می دهند. همچنین ترکیب های دیگری مانند متیل چاویکول (62/85%)در اسانس نمونه برگ زایگون، پالمیتیک اسید (4/12%)، در اسانس نمونه ساقه زایگون، ترانس بتا آیونن (56/12%)، در اسانس نمونه برگ خوزن کلا، ترانس بتا آیونن (45/7%)، فارنسیل استون (76/6%)، در اسانس نمونه برگ شهرستانک، متیل چاویکول (14/8%) و بوتیل فتالات (84/6%) در اسانس نمونه ساقه شهرستانک و ترانس بتا آیونن (45/6%)، در اسانس نمونه گل شهرستانک شناسایی شدند. در مرحله بعد تنها از چهار نمونه موجود گیاه echium italicum l. از منطقه شهرستانک (برگ، ساقه، گل و بذر)، عصاره متانولی توسط دستگاه سوکسله تهیه شد. بعد از راندمان گیری (برگ 29/21%)، ساقه (56/6%)، گل (6/13%) و بذر (80/8%) از این عصاره های تغلیظ شده متانولی برای بررسی فعالیت آنتی اکسیدانی و ضدمیکروبی گیاه مذکور، استفاده شد. برای بررسی فعالیت آنتی اکسیدانی گیاه echium italicum l. از سه روش استفاده شد. در نخستین روش، فعالیت آنتی اکسیدانی گیاه در چهار نمونه فوق با روش dpph بررسی شد. بعد از اندازه گیری جذب در طول موج 517 نانومتر توسط دستگاه uv-vis، (میانگین گیری از سه بار تکرار آزمایش برای هر نمونه)، محاسبه درصد مهار و رسم نمودارها، مقادیر ic50 برای چهار نمونه فوق به دست آمد و در نهایت با ic50 ترکیب bht که به عنوان یک استاندارد مورد استفاده قرار می گیرد، مقایسه شد. مقادیر ic50 به ترتیب (45/1+-11/63)برای عصاره برگ، (18/2+-24/201) برای عصاره ساقه، (08/1+-81/102) برای عصاره گل و (46/0+-62/131) برای عصاره بذر به دست آمد. در مقایسه با مقدار ic50 برای (8/0+-72/19) فعالیت آنتی اکسیدانی بالاتر برگ و پایین تر ساقه در مقایسه با سایر قسمت ها نتیجه می شود. در روش دوم، مقدار ترکیب های فنولی موجود در عصاره ها (توسط روش folin-ciocalteu) مورد بررسی قرار گرفت. مقادیر ترکیب های فنولی موجود در عصاره های گیاه در طول موج 760 نانومتر و معادل با غلظت گالیک اسید در برگ (82/68)، ساقه (76/16)، گل (25/30) و بذر (86/27) به دست آمد. مقدار ترکیب های فنولی در برگ بیشتر از قسمت های دیگر است و در نتیجه می توان گفت فعالیت آنتی اکسیدانی برگ بیشتر است. در آخرین روش، ظرفیت آنتی اکسیدانی عصاره ها در مهار لینولییک اسید توسط روش بی رنگ شدن بتاکاروتن-لینولییک اسید در دو طول موج 470 و 490 نانومتر سنجیده شد. درصد مهار لینولییک اسید به ترتیب دارای مقادیر (22/57%) در 470 و (18/53%) در 490 نانومتر برای عصاره برگ، (48/48%) در 470 و (48/44%) در 490 نانومتر برای عصاره ساقه، (74/48%) در 470 و (66/45%) در 490 نانومتر برای عصاره گل و (85/44%) در 470 (24/42%) در 490 نانومتر برای عصاره بذر به دست آمد. این مقادیر با درصد مهار لنولییک اسید (43/89%) در 470 و (45/87%) در 490 نانومتر توسط bht مقایسه شد، و این ارقام خود گویای درصد بالاتر مهار لینولییک اسید توسط عصاره برگ، در مقایسه با سایر عصاره ها می باشد. در آخرین مرحله فعالیت ضد میکروبی عصاره ها (برگ، ساقه و گل) به روش دیسک دیفیوژن بررسی شدند. عصاره برگ به مهار میکروب سالمونلا و با ایجاد هاله 12 میلی متری، عصاره ساقه به مهار میکروب پنومونیا با ایجاد هاله 18 میلی متری و عصاره گل به مهار هر دو میکروب و به ترتیب با ایجاد هاله های 12 و 13 میلی متری پاسخ مثبت دادند. در انتها حداقل غلظت عصاره های فوق در مهار رشد این میکروب ها توسط روش میکروبراس دیلوشن بررسی شد که به ترتیب عصاره برگ با حداقل مقدار 25/60 میکرو گرم بر میلی لیتر، عصاره ساقه با حداقل 500 میکروگرم بر میلی لیتر و عصاره گل به ترتیب با حداقل مقادیر 500 و 250 میکروگرم بر میلی لیتر از رشد این میکروب ها جلوگیری کردند.